Nowelizacja ustawy o cudzoziemcach - nowe zasady pobytu i pracy w Polsce

Ustawa z 24 kwietnia 2025 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach (Dz.U. poz. 619) wraz z powiązanymi aktami wprowadza od 1 czerwca 2025 r. kompleksową reformę przepisów o legalizacji pobytu i pracy cudzoziemców. Jej głównym celem jest implementacja do polskiego porządku prawnego unijnej dyrektywy 2021/1883 dotyczącej zawodów wysokokwalifikowanych (tzw. Niebieska Karta UE).

Jednocześnie przepisy mają ułatwić dostęp wysoko wykwalifikowanych pracowników spoza UE do polskiego rynku pracy, m.in. poprzez zniesienie testu rynku pracy (opinii starosty) i pełną digitalizację procedur wydawania pozwoleń. Reformę zaprojektowano tak, by przywrócić kontrolę nad procesami migracyjnymi, zapewniając jednocześnie legalne i przejrzyste zatrudnianie cudzoziemców. Ustawodawca deklaruje, że nowe narzędzia – zautomatyzowane systemy weryfikacji, centralne rejestry danych i surowe sankcje – pozwolą ograniczyć nadużycia, przy równoczesnym „otwarciu na legalną, uregulowaną migrację zarobkową”

Nowe zasady Niebieskiej Karty UE

Nowelizacja zasadniczo zmienia przepisy o wydawaniu Niebieskiej Karty UE dla cudzoziemców o wysokich kwalifikacjach. Przede wszystkim rozszerzono definicję „wyższych kwalifikacji zawodowych” – od czerwca 2025 r. obejmuje ona nie tylko formalne wykształcenie wyższe, ale także kwalifikacje zdobyte w długotrwałym doświadczeniu zawodowym (porównywalne z dyplomem magistra). W praktyce pozwoli to zaliczać doświadczenie pracy na równi z wykształceniem przy ubieganiu się o Niebieską Kartę UE.

Wprowadzono też mechanizmy mobilności dla posiadaczy Niebieskiej Karty. Osoby z Niebieską Kartą będą mogły pracować bez dodatkowych pozwoleń w innym kraju UE maksymalnie 90 dni w każdym 180 dniowym okresie (mobilność krótkoterminowa) oraz ubiegać się o nowy rodzaj zezwolenia na pobyt w celu mobilności długoterminowej, jeśli zamierzają przebywać poza Polską dłużej niż 90 dni. Nowe przepisy definiują pojęcia „mobilności krótkoterminowej” i „długoterminowej” oraz wprowadzają wymóg minimum 6-miesięcznego kontraktu (względnie umowy) dla cudzoziemca, który ma skorzystać z tych form mobilności. Umożliwiono też łatwiejsze dołączenie rodziny do posiadacza Niebieskiej Karty – zniesiono wymóg wykazywania stałego dochodu i zapewnionego mieszkania, pozostawiając obowiązek posiadania ubezpieczenia zdrowotnego.

Obowiązki dokumentacyjne

Nowe prawo nakłada na pracodawców dodatkowe obowiązki dokumentacyjne. Umowa z cudzoziemcem powinna być sporządzona w języku dla niego zrozumiałym – jeżeli podpisano ją w języku obcym, niezbędne jest załączenie tłumaczenia przysięgłego, które pracodawca musi przechowywać w aktach przez cały czas zatrudnienia i 2 lata po jego zakończeniu. Przepisy wymagają też przesłania organowi (poprzez system teleinformatyczny) kopii zawartej umowy o pracę lub innej podstawy zatrudnienia w celu potwierdzenia rozpoczęcia pracy przez cudzoziemca.

Ponadto znacząco wzrosła rola Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców – zgodnie z nowelizacją pełni on funkcję krajowego punktu kontaktowego ds. przyjmowania wysoko kwalifikowanych pracowników. Do jego zadań należy m.in. wymiana informacji z analogicznymi organami innych państw UE w celu wspierania mobilności długoterminowej posiadaczy Niebieskiej Karty oraz składanie sprawozdań na rzecz Komisji Europejskiej. Dzięki temu Polska ma lepiej monitorować przepływy specjalistów i pomagać im w korzystaniu z praw wynikających z Niebieskiej Karty w całej Unii.

Zmiany w innych przepisach: zawody regulowane i uznawanie kwalifikacji

Reforma obejmuje również modyfikacje w innych ustawach dotyczących zatrudnienia cudzoziemców. Przykładowo, jeśli obcokrajowiec chce wykonywać zawód regulowany (np. lekarza, inżyniera, farmaceutę), będzie musiał wykazać się oficjalnym uznaniem posiadanych kwalifikacji zgodnie z istniejącymi procedurami. Nowe przepisy doprecyzowują wymogi dokumentacyjne przy rekrutacji cudzoziemców do takich profesji, m.in. obowiązek przedstawienia świadectw i decyzji o uznaniu dyplomów.

Ponadto ustawodawca zlikwidował dotychczasowy test rynku pracy dla tych zawodów – zamiast opinii starosty o braku polskich kandydatów administracja wprowadzi centralnie listy zawodów, dla których wydawanie pozwoleń może być ograniczonego. W ten sposób Polska chce skoncentrować pozwolenia na profesje deficytowe, bez konieczności każdorazowego procedowania przez starostwo. Zmiany dotyczą również kwestii świadczenia usług – zagraniczny specjalista świadczący usługi lub pracujący na umowie cywilnoprawnej nadal musi spełniać wymogi wynikające z nowego systemu zezwoleń.

Ochrona międzynarodowa i cofanie zezwoleń

Nowe regulacje przewidują też rozwiązania chroniące cudzoziemców objętych ochroną międzynarodową. Na karcie pobytu takiej osoby będzie w praktyce umieszczana adnotacja „ochrona międzynarodowa” wraz z informacją o kraju nadania tej ochrony. Umożliwia to jasne odróżnienie statusu uchodźcy lub osoby z ochroną uzupełniającą i wiąże się z preferencyjnymi zasadami legalizacji pobytu. Jednocześnie wprowadzono mechanizm kontrolny – w razie odmowy lub cofnięcia zezwolenia na pobyt czy pracę urząd jest zobowiązany zweryfikować, czy cudzoziemiec nadal posiada przyznany mu status ochrony (np. czy nie wygasł mu status uchodźcy).

Z drugiej strony, ustawa znacząco zaostrza konsekwencje dla przypadków nadużyć. Przewidziano możliwość cofania zezwoleń na pracę i pobyt w sytuacjach rażących naruszeń (np. posłużenia się fałszywymi dokumentami, fikcyjnym zatrudnieniem lub umyślnym złamaniem warunków pobytu). Oznacza to, że każde wykryte naruszenie może skutkować indywidualnym cofnięciem pozwolenia, niezależnie od pozostałych cudzoziemców zatrudnionych u tego pracodawcy. W ten sposób prawo jest bardziej restrykcyjne niż dotychczas, gdyż sankcje i cofnięcia dotyczą każdej stwierdzonej niezgodności z wymogami.

Profesjonalne wsparcie kancelarii AXELO

Zmiany obowiązujące od 1 czerwca 2025 r. radykalnie przeorganizowują zasady zatrudniania cudzoziemców. Aby zapewnić swojej firmie zgodność z nowymi wymogami (a jednocześnie skorzystać z przewidzianych udogodnień dla ekspertów spoza UE), warto skonsultować się ze specjalistami.

Zespół prawa pracy kancelarii AXELO oferuje kompleksowe wsparcie w zakresie legalizacji pobytu i zatrudnienia cudzoziemców oraz dostosowania procedur do najnowszych przepisów.

Zapraszamy do kontaktu – nasi prawnicy pomogą przejść przez proces pozwoleń dla pracowników z zagranicy, przygotować niezbędne dokumenty i zabezpieczyć firmę przed ryzykiem naruszeń. Dzięki bieżącej analizie zmian legislacyjnych zapewniamy, że wszelkie działania prowadzone będą sprawnie i zgodnie z prawem.

MATERIAŁ do pobrania